De Pandemiewet, penny-wise maar pound-foolish met onze grondrechten?

Hoe een de facto machtigingswet in werkelijkheid een constitutionele staatsgreep blijkt, dodelijk voor de democratie maar te stoppen door een alerte Eerste Kamer.

'De democratie'. Het begrip vliegt je dagelijks om de oren en staat vaak voor meer dan alleen af en toe mogen stemmen. Een gezonde democratie bevat als cruciale bouwstenen 1) de scheiding der machten, 2) een functionerende overheid waarbij het parlement de regering controleert, 3) liefst eerlijke verkiezingen en 4) vrije, pluriforme en kritische media.

Al in 1748 beschreef Montesquieu in zijn 'De l'Esprit de Lois' het idee van de scheiding der machten. Een Trias Politica om machtsevenwicht in een overheid te organiseren en machtsmisbruik te voorkomen. Die ideeën werden 50 jaar later, in 1798, ook in de Nederlandse Grondwet vastgelegd. En die grondwet leeft blijkbaar vandaag nog steeds! Prachtig. En dat meen ik oprecht.

Recht is hot. En het gevecht tegen onrecht nog meer.

Recht is hot.

En het gevecht tegen onrecht nog meer. In de pers. Op scholen. Bij overheden en bedrijven. Inclusie. Diversiteit. Black lives matter. Recht om niet besmet te worden. Gelijke rechten voor iedereen. Geen discriminatie.

De recente discussie rondom artikel 1 van de Grondwet – over Gelijke behande­ling en het discriminatie­verbod – is tekenend voor de emoties die recht en onrecht teweeg brengen. De grondwet zal waarschijnlijk aangepast  worden. "Discriminatie op welke grond dan ook, is niet toegestaan" zou als wettekst volstaan. Maar de wet noemde al sinds 1983 vijf voorbeelden van niet toegestane discriminatie: godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht. En daar moeten nu nog twee bij, is het voorstel, namelijke 'seksuele gerichtheid' en 'handicap'. Ik snap het. Ik ben zelf ook hartgrondig tégen discriminatie, op welke grond dan ook, en met zelf een ernstig meervoudig gehandicapt zoontje, voel ik vanzelfsprekend ook met deze doelgroep mee.

Maar eerlijk, of deze toevoegingen nu een werkelijke bijdrage leveren aan een meer gelijke behandeling van deze groepen of diegenen met een van de duizenden andere denkbare discriminatiegronden, is zeer de vraag. Wat opvalt is de drive van grote delen van de samenleving om nóg meer recht te willen brengen.

En dat is iets heel moois.

Maar wat als er tegelijkertijd wetgeving in de maak is die diezelfde grondwet, onze grondrechten – die we zo graag nóg eerlijker en nóg inclusiever willen formuleren – op élk moment kan overrulen?

Pennywise maar tegelijkertijd poundfoulish?

Maar wat als er tegelijkertijd wetgeving in de maak is die diezelfde grondwet, onze grondrechten – die we zo graag nóg eerlijker en nóg inclusiever willen formuleren – op élk moment kan overrulen? Zonder instemming van het parlement? Zonder werkende trias politica? Een minister als politieagent, rechter én beul aan de knoppen van wat 18 miljoen Nederlanders straks elke dag nog wel en niet meer mogen?

Die wetgeving is er. De Pandemiewet die al door een ruime meerderheid van de Tweede Kamer is goedgekeurd, maakt van de WPG (Wet Publieke Gezondheid) een soort machtigingswet en stelt de minister van VWS in staat om op ieder moment dat hij of zij het nodig acht, de gehele gereedschapskist aan 'pandemie maatregelen’ in te zetten.

Drie keer cruciaal mank

Los van dat machtigingswetten in de wereldgeschiedenis zelden heel toffe gevolgen kenden – denk aan het Gesetz zur Behebung der Not von Volk und Reich uit 1933 – is het natuurlijk prima dat wanneer vliegende Ebola door het land zou gieren en mensen daadwerkelijk bij bosjes neervallen er snel effectieve en proportionele maatregelen genomen kunnen worden. In de voorgaande zin zitten echter 3 cruciale elementen:

1. een onbetwistbare, uiterst zeldzame, zeer ernstige crisis in de vorm van een een voor vele miljoenen levensbedreigende ziekte

2. maatregelen die werken en wetenschappelijk onderbouwd zijn, en

3. een grondige maatschappelijke kosten-baten-afweging van die maatregelen.

Op elk van deze 3 elementen gaat deze uiterst gevaarlijk wet mank. Om met die laatste twee te beginnen:

Een evaluatie van de werking van de maatregelen is nooit gemaakt. Ondanks inmiddels jarenlang aanhoudende moties en dringende adviezen van instituten als de Onderzoeksraad voor de Veiligheid. Ondanks de inmiddels wereldwijd brede wetenschappelijke basis waaruit blijkt dat vrijwel álle maatregelen geen enkel positief effect hadden en slechts veel schade brachten. Onze overheid betoogt in haar verdediging zoiets als 'in de mix van verschillende maatregelen is het moeilijk te zeggen wát precies wélke bijdrage heeft geleverd, dus dat gaan we niet onderzoeken" en "daarbij weten we zeker dat het wel íets heeft gedaan, hoe klein ook, want we hebben die maatregelen eerder in de corona pandemie ook al eens ingezet." Een nóg kleuterachtige en meer stuitende cirkelredenering is bijna niet denkbaar. De overheid heeft, bij monde van de door haar zelf betaalde 'experts' besloten dat mondkapjes, schoolsluitingen, 1,5m, lockdowns en het uitsluiten van miljoenen Nederlanders op basis van hun medische status gewoon hartstikke goed werkten.

Waarom? Omdat het nu eenmaal zo is. Geen onderzoek. Geen feiten. Geen wetenschap. Geen afweging tussen beoogde en niet-beoogde effecten. Niks.

En toch wordt de gereedschapskist met exact deze maatregelen vrolijk meegegeven aan élke toekomstige minister van VWS, om naar eigen inzicht los te laten op de Nederlandse burger. En dat terwijl evaluaties van het beleid worden geweigerd, terwijl openbare data voor het vergaren van wetenschappelijke inzichten worden achtergehouden, terwijl de parlementaire enquete over de vreselijke puinhoop die de overheid zelf veroorzaakte nog moet starten en inmiddels oversterfte structureel is en er voor het eerst in 120 jaar meer overlijdens dan geboortes in Nederland waren.

Was dat dan alles?

Nee, want daar houdt het niet op. Helaas. Waar onze normale wetgeving in lijn met de grondwet zou moeten zijn, wordt in Nederland echter niet getoetst aan de grondwet. Als je als burger vindt dat je grondrechten onterecht worden ingeperkt, kan je daarvoor in Nederland nergens terecht. In Nederland toetsen rechters wél aan het EVRM, waar mooie waarden als 'human rights' centraal staan. Het EVRM is supra-nationaal, op Europees niveau en dus geen 'eigen grondwet' maar beschermt gelukkig vergelijkbare fundamentele individuele rechten.

Landen slaaf van bindende ‘adviezen’ WHO

De minister van VWS echter, namens onze regering en daarmee kennelijk namens u en mij, bindt zich steeds meer aan de WHO, de World Health Organization. Een wereldwijde organisatie zonder enig democratisch mandaat, die geen enkele verantwoordelijkheid hoeft af te leggen en die van lobbyclubs als de Global Alliance for Vaccines and Immunisation (GAVI) en de Bill & Melinda Gates Foundation (B&MGF) samen jaarlijks meer dan 1,2 miljard dollar ontvangt. Meer dan van enig ander land ter wereld. Een organisatie die claimt de wereldgezondheid te dienen, maar die China met haar grondrechten-vernietigende lockdowns als voorbeeld voor een 'excellente corona strategie' aan de hele wereld aanprees. Een organisatie die de definitie van 'pandemie' al jaren geleden, toevalligerwijs vlak vóór de met statistiek en media-paniek geconstrueerde Mexicaanse Griep 'Pandemie’ aanpaste. En de voorwaarde dat er ten gevolge van een nieuw wereldwijd snel verspreidend virus ook daadwerkelijk buitengewoon veel mensen aan overlijden, uit de definitie schrapte. Die leugen op leugen stapelde en zichzelf vrolijk tegensprak over dodelijkheid, besmettelijkheid, vaccins en nieuwe concepten als 'asymptomatische besmettingen' de wereld in hielp. Die organisatie zet internationaal druk op souvereine landen om de International Health Regulations – de IHR – als bindend gezondheidsbeleid te volgen. Met Nederland natuurlijk als trotse en trouwe 'koploper'.

Diezelfde Guidelines die eerst nog over pandemieën en Ebola leken te gaan en om mensen te beschermen en gezondheid te vergroten, worden terwijl je dit leest, aangepast. De adviezen worden bindend, de scope vergroot. Niet alleen 'public health' is meer het belang, maar straks 'alle risico's die gevolgen kunnen hebben voor de volksgezondheid'. Denk bijvoorbeeld aan het klimaat. Aan stikstof. Aan CO2. Of misschien wel aan 'giftige' overheidskritische ideeën. Allemaal volgens de heersende norm bij westerse overheden, een bedreiging voor de volksgezondheid, het volk en de staatsveiligheid. “Als de WHO het zegt en het in de IHG staat, is het nu eenmaal zo.” Vette pech voor honderden miljoenen burgers en hun grondrechten.

En ook de uitvoering van de Guidelines is straks niet meer gebaseerd op 'volledige inachtneming van de waardigheid, de mensenrechten en de fundamentele vrijheden van personen' maar na de aanpassingen op 'de beginselen van billijkheid, inclusiviteit, samenhang en in overeenstemming met [..] verantwoordelijkheden van de deelnemende staten, rekening houdend met hun sociale en economische ontwikkeling'.

Wat staat hier?

Niemand die het weet. En op basis van welke onderbouwing kunnen straks oneindig bindende zinloze, niet werkzame, ongrondwettige en vrijheidsberovende maatregelen genomen worden?

Geen idee.

Maar het parlement laat die inschatting met deze machtigingswet volledig aan de minister, die zich door de ondemocratische WHO en haar financiers laat influisteren welke situatie straks 'een risico' op 'een situatie met mogelijke invloed op de volksgezondheid is' en welke maatregelen die 'billijkheid, inclusiviteit en samenhang' dan precies zouden gaan brengen.

Burger kansloos

En mocht jij als burger bezwaar willen maken tegen die inperkingen die door een minister per direct kunnen worden ingevoerd, ben je feitelijk rechteloos. Je kan niet terecht bij het strafrecht, niet bij het bestuursrecht, niet bij de politierechter, je kan slechts een kort geding aanspannen of een bodemprocedure starten. In het eerste geval ontmoet je rechters die ten ene male weigeren te toetsen op inhoud en vrolijk verwijzen naar de zogenaamde 'experts' die door overheden en geheime diensten op het podium worden gehesen en 'wetenschap op bestelling' leveren. En in het geval van een bodemprocedure ben je snel 2 jaar en vele tienduizenden euro's verder. Oftewel, kansloos.

Gaan de senatoren hun werk doen?

Dit is de toekomst die zich voor ons ontvouwt als we deze onzalige wet niet alsnog in de Eerste Kamer stoppen. En als we de rol en het mandaat van de WHO niet uitvoerig en breed samen bespreken.

Het goede nieuws is dat de grondwet bij allen op de radar staat. Maar pennywise en tegelijkertijd poundfoolish zijn met onze grondrechten is werkelijk dodelijk voor de democratie. Mogen we erop rekenen dat de senatoren van de Eerste Kamer hun werk doen en deze onzalige constitutionele staatsgreep¹ stoppen nog voordat die begonnen is?

Ik hoop het.

1. ‘Constitutionele Staatsgreep’ is een vondst van de Biometrische Rekenkamer